Dzień ze Stefanem Żeromskim na siedleckim Podlasiu, 10.10.2025 r.

Przedsięwzięcie dofinansowano ze środków PTTK

Wycieczkę pod hasłem „Dzień ze Stefanem Żeromskim na siedleckim Podlasiu”, obywającą się w ramach obchodów Roku Stefana Żeromskiego z okazji 100. rocznicy jego śmierci oraz z okazji 75-lecia istnienia PTTK, rozpoczęliśmy w jednej z najstarszych siedleckich szkół podstawowych, której początki sięgają 1917 r.! Historia Szkoły Podstawowej nr 4 im. Adama Mickiewicza w Siedlcach liczy sobie już ponad 100 lat! Szkolny korytarz zdobi piękne hasło, będące słowami Adama Mickiewicza, patrona szkoły: „Tam sięgaj, gdzie wzrok nie sięga i łam czego rozum nie złamie!” Towarzyszyło nam cały dzień. Sięgaliśmy dalej, niż byliśmy w stanie zobaczyć i staraliśmy się zrozumieć to, co nieoczywiste w historii o Stefanie Żeromskim na Podlasiu. Sam Stefan Żeromski, którego w dzieciństwie mama uczyła czytać, korzystając z dzieła Adama Mickiewicza, jakim jest „Pan Tadeusz”, zawsze miał ogromny szacunek i sentyment do naszego narodowego wieszcza.

Wycieczkę zaczęliśmy od wyjaśnienia dokąd jedziemy i określenia czym jest region zwany Podlasiem. Następnie udaliśmy się autokarem do Dąbrowy, gdzie we dworze wybudowanym ok. 1850 r. dla Państwa Dobrzyńskich, do których majątku w roku 1889 przyjechał Stefan Żeromski, znajduje się dziś Muzeum Ziemiaństwa. W Dąbrowie Stefan Żeromski mógł bywać jako gość, ponieważ mieszkał we dworze w Łysowie, należącym do córki Państwa Dobrzyńskich, Anieli Rzążewskiej. Dwór w Dąbrowie miał więcej szczęścia niż w dwór w Łysowie i przetrwał do naszych czasów, a dzięki wspaniałym wystawom, przygotowanym przez pracowników Muzeum Ziemiaństwa, można tam dziś zobaczyć jak mieszkali ziemianie i szlachta w II połowie XIX w. oraz na początku XX w. oraz zrozumieć jak funkcjonował dwór jako cały majątek, wraz z folwarkami/wsiami we wspomnianym okresie.

Wnętrza są pięknie i autentycznie urządzone, co pozwala zobaczyć jak się żyło i mieszkało ponad 100 lat temu. Wizyta w dąbrowskim dworze to także swego rodzaju sprawdzenie jak mógł mieszkać podczas pobytu na Podlasiu sam Stefan Żeromski.

Po zwiedzaniu udaliśmy się na spacer po dworskim ogrodzie i parku. Był on okazją do zapoznania się z tym jak wyglądał Stefan Żeromski: zarówno dzięki wizji artysty p. Andrzeja Maliszewskiego, wyrażonej w postaci popiersia młodego Stefana Żeromskiego jego autorstwa, znajdującego się w parkowej przestrzeni, jak i na zachowanych zdjęciach przedstawiających Stefana Żeromskiego, które mieliśmy tego dnia ze sobą. Sprawdziliśmy kilka z zachowanych zdjęć z wizerunkami Stefana Żeromskiego z różnych okresów jego życia, aby wybrać ten najbardziej zbliżony do jego wieku w okresu pobytu na Podlasiu, tj. ok. 25 lat.

Obejrzeliśmy także wystawę plenerową, ze wspaniałymi i różnorodnymi zdjęciami, obrazującymi historię Dąbrowy, dworu oraz powstania Muzeum Ziemiaństwa, z okazji 10-lecia istnienia tej placówki. Dziękujemy dyrekcji i pracownikom za miłe przyjęcie!

Kolejnym punktem na trasie był Łysów, z zabytkowym kościołem w centrum wsi oraz miejscem, gdzie jeszcze w latach 70 XX w. znajdował się dwór, w którym przez 8 miesięcy w roku 1890 mieszkał Stefan Żeromski. Sprawdziliśmy co młody, przyszły pisarz robił w tym miejscu, jak spędzał czas i co było dla niego ważne. Poznaliśmy ówczesną właścicielkę dworu, Anielę z Dobrzyńskich Rzążewską, która zatrudniała Stefana Żeromskiego jako nauczyciela

dla jej dzieci i która jako pierwsza nazwała go „literatem”, czyli pisarzem. Wszystko wskazuje na to, że nikt wcześniej tego nie zrobił i ten „tytuł” Stefan Żeromski otrzymał po raz pierwszy właśnie w Łysowie, na Podlasiu.

Odczytaliśmy kilka fragmentów z pamiętników Stefana Żeromskiego, zapisanych przez niego właśnie w Łysowie i o Łysowie.

Wędrując dalej, już pieszo, po posileniu się kanapkami, które otrzymaliśmy na drogę, zatrzymaliśmy się przy łysowskiej, unickiej kapliczce przy dawnej, historycznej, niezwykle piaszczystej, podlaskiej, łysowskiej alei. Poznaliśmy tam historię unitów, którzy, tak jak chłopi i lud Podlaski, fascynowali Żeromskiego. Poznaliśmy ich związek z prawosławiem i katolicyzmem oraz prześladowaniami z XIX w. i przymusową rusyfikacją z okresu zaboru rosyjskiego. Następnie udaliśmy się wspomnianą aleją do pobliskiego lasu, zwanego Rogaczem, który był ulubionym miejscem spacerów i spędzania wolnego czasu przez Stefana Żeromskiego. Sprawdziliśmy dlaczego właśnie ten las był jego ulubionym miejscem, a piaszczysta droga, którą pokonaliśmy była jego ukochaną drogą – drugą tuż po drodze rodzinnej z lat dziecięcych.

Poznaliśmy także drugą z córek Państwa Dobrzyńskich z Dąbrowy, Natalię z Dobrzyńskich Faytt, właścicielkę położonego po drugiej stronie lasu majątku i dworu w Patkowie Ruskim, która obdarzyła Stefana Żeromskiego przyjaźnią, zrozumieniem i wsparciem, którego Stefan Żeromski bardzo wówczas potrzebował.

Po Patkowie Ruskim, udaliśmy się do kolejnego, bardzo ważnego dla pobytu Stefana Żeromskiego na Podlasiu miejsca, tj. do Patkowa Prusy (nazwa od herbu pierwszego znanego właściciela wsi, tj. herbu Prus). W Patkowie Prusach znajdował się majątek i dwór rodziny Kopciów, w którym Stefan Żeromski był częstym i mile widzianym gościem. Tak jak i my tego dnia. Przyjął nas gościnnie i z otwartością pan profesor Wojciech Wawrzyński, obecny właściciel terenu oraz ruin po dworze, w którym bywał Stefan Żeromski, a które pan profesor razem ze swoją żoną Lilianą, ocalili od całkowitego zniszczenia, zadaszając je specjalną konstrukcją. Dziękujemy Panie Profesorze! I za przyjęcie i za piękną prelekcję na temat majątku i Żeromskiego oraz za ocalenie i zachowanie tego miejsca!

Łącznie tego dnia pokonaliśmy pieszo ok 6-7 km. Czy było warto? Zdecydowanie tak! Czas spędzony na wspólnej wędrówce i rozmowach, prowadzących nasz wspólnie do poznania Stefana Żeromskiego był bezcenny! Niezapomniane widoki, cisza, skutecznie zagłuszona naszymi rozmowami i śmiechem, z całą pewnością zostanie w naszej pamięci! A wszystko dzięki Stefanowi Żeromskiemu, po 135 latach od jego pobytu na Podlasiu. Kto by pomyślał?

Po spacerze polnymi i leśnymi drogami, odwiedziliśmy jeszcze szkołę w Niemojkach, które także były miejscem częstych odwiedzin Stefana Żeromskiego. W Zespole Oświatowym w Niemojkach znajduje się Izba Pamięci Narodowej, działająca od 1960 r. z ponad dwoma tysiącami eksponatów z regionu Niemojek i Łosic! Opiekunem Izby jest obecnie Pani Dyrektor Zespołu Oświatowego, Pani Małgorzata Hawryluk, która pięknie nas przyjęła i opowiedziała nam o historii i zbiorach Izby. Wszyscy ze skupieniem słuchali o gromadzeniu przedmiotów dziś już z pozoru nikomu nie potrzebnych, bo nieużywanych, a mających niesamowitą wartość kolekcjonerską. „Nie wyrzucaj pamiątek rodzinnych, przynieś do szkoły”. Albo najbliższego muzeum! To hasło wybrzmiało na koniec wycieczki. Przedmioty codziennego użytku, ludowe, dworskie, miejskie, dawne, współczesne, czy nazywane potocznie: „po dziadkach” – wszystkie mogą być bezcenną pamiątką historii. Na zakończenie wizyty zostawiliśmy pamiątkowy wpis w księdze gości. Dziękujemy Pani Dyrektor, szkole i jej pracownikom za piękne przyjęcie!

Dzień zakończyliśmy razem z Kołem Gospodyń Wiejskich „Szalone Niemojki”. Panie: Maria Krawczyk, Barbara Gąsewicz i Marianna Pawłowska ugościły nas w swojej wiacie w Niemojkach. Był to dobry czas, aby odpocząć po całym dniu. Odpoczynkowi towarzyszył poczęstunek w postaci pierogów, w tym regionalnego specjału: pierogów niemojskich z ziemniakami i soczewicą oraz ziołami. Wszyscy smacznie się najedli i nawet były dokładki, z których uczestnicy wycieczki chętnie skorzystali! A na deser pyszne ciasta domowe: szarlotka i sernik oraz kompot, kawa i herbata. Dziękujemy za pyszny posiłek!

Po posileniu się i regeneracji sił przyszedł czas na zapowiadany od rana konkurs wiedzy krajoznawczej o Stefanie Żeromskim na Podlasiu. 20 pytań dotyczących usłyszanych tego dnia informacji, na które odpowiedzi udzielane były w aplikacji mobilnej. W konkursie udział wzięło 41 osób, z których 20, uzyskało wynik powyżej 50% poprawnych odpowiedzi. Zwycięzcami konkursu zostali:

Magdalena Czerska – 1 miejsce

Gracjan Kacprzyk – 2 miejsce

Patrycja Szostek – 3 miejsce

Zwycięzcy otrzymali dyplomy oraz nagrody książkowe, a wszyscy uczestnicy wycieczki dyplomy za uczestnictwo oraz pamiątkowe zakładki do książek. Gratulacje!

Dziękujemy nauczycielkom, opiekunkom grupy ze Szkoły Podstawowej nr 4 im. Adama Mickiewicza w Siedlcach, Paniom: Izabeli Osiak, Annie Skulimowskiej-Kowalik, Jolancie Niewęgłowskiej oraz Annie Szostak za organizację, zaangażowanie i zaufanie, że ten dzień, „Dzień ze Stefanem Żeromskim na siedleckim Podlasiu”, będzie dobrym i ciekawym dniem.

Dziękujemy także Zarządowi Głównemu Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego za udzielone dofinansowanie wyjazdu!

Wykorzystaliśmy je bardzo dobrze i dołączyliśmy naszą wycieczką do listy wspaniałych wydarzeń organizowanych w ramach obchodów 75-lecia z PTTK.

Przewodnik PTTK z oddziału PTTK „Podlasie” w Siedlcach, Natalia Zyśk

Zapraszamy do obejrzenia galerii